Harde grond

Groninger Historische Reeks, deel 43

Groningen was lange tijd een uitgesproken protestants gewest. De overgrote meerderheid van de bevolking was calvinistisch, een kleine minderheid rooms. Wanneer de kerkelijke ontwikkeling van de provincie in de periode 1813-1945 in een grafiek wordt weergegeven, dan vallen drie lijnen onmiddellijk op: een neergaande die de gestage teloorgang van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK) laat zien en twee opwaartse van groepen die deze volkskerk verlieten: de orthodoxe 'gereformeerden' en de van hun geloof gevallen 'onkerkelijken'.

Over de verschuivingen in de Groningse kerkelijke verhoudingen gaat het in dit boek. Alle betrokkenen, zowel zij die binnen als zij die buiten het verband van de lange tijd dominante NHK opereerden, passeren erin de revue. Van de lotgevallen van provinciale en plaatselijke kerkbestuurders; collatoren en kerkvoogden; predikanten en kosters; voorgangers en evangelisten; rijke boeren en arme landarbeiders; lidmaten en doopleden tot en met die van diakenen en bedeelden. Aan de hand van veel cijfermateriaal - waarin de gehele provincie in kaart is gebracht - en enige casestudy's is gepoogd een zo representatief mogelijk beeld te schetsen.

Wie de gelijkenis van de zaaier kent - die zijn zaaigoed onder meer op steenachtige bodem en tussen doornen zag terechtkomen -, die weet hoe moeilijk het is om Gods Woord in de harten van mensen te laten nestelen. De benaming Harde grond is om meerdere redenen van toepassing op het kerkelijk leven in de landbouwprovincie Groningen, waar leden van de boerenstand in veel gemeenten de dienst uitmaakten.

Jonn van Zuthem studeerde nieuwste geschiedenis in Nijmegen en kerkgeschiedenis aan de Theologische Universiteit Kampen. In 2001 promoveerde hij op 'Heelen en halven' Orthodox-protestantse voormannen en het 'politiek' antipapisme in de periode 1872-1925. De laatste jaren is hij vooral actief op het terrein van de regionale geschiedenis. Zo schreef hij de hoofdstukken 'Een nieuwe provincie 1815-1848' en 'Een samenleving met schakeringen' in deel II Nieuwste Tijd - Heden van de driedelige Geschiedenis van Groningen (2009).