De oudste klanken van Nederland

Het oorspronkelijke orgel van de Utrechtse Nicolaikerk is het oudste orgel van ons land. Het werd in 1479 gebouwd door Peter Gerritsz. Cornelis Gerritsz vernieuwde in 1547 het bovenwerk en voegde een rugpositief toe. In de 17e en 18e eeuw werkten onder andere Dirck Petersz de Swart, Jacob Jansz van Lin, Galtus van Hagenbeer, Johan Nicolaas Heerman en Christian Müller aan het instrument. In 1886 kreeg de Nicolaikerk een nieuw orgel. Het oude werd overgebracht naar het Rijksmuseum, waar het tot 1940 – zij het niet bespeelbaar – hing. Bij de ontruiming van het museum wegens de dreigende oorlog werd het gedemonteerd en opgeslagen, waarna de kas in 1952 in bruikleen werd gegeven aan de Koorkerk in Middelburg. Inmiddels ijvert de Stichting Peter Gerritzs orgel voor de hereniging van kas en binnenwerk in de kerk waarvoor het orgel ooit werd gebouwd. In ruim 15 jaar onderzoek naar het Nicolai-orgel vergaarde de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed een schat aan kennis over deze oude klankbron. Deel 10 in de serie Nederlandse Orgelmonografieeen presenteert de eerste resultaten van dit onderzoek. Hoofdstukken over de geschiedenis van het gebouw en over de rol van het orgel in de laatmiddeleeuwse liturgie plaatsen het instrument in een bredere context. Een eerbetoon aan dit fascinerende orgel, dat als geen ander getuigenis aflegt van de aller-vroegste Nederlandse orgelbouw.